Bakanlar Kurulu Kararının Tarihi : 26.2.1987, No: 87/11545
Dayandığı Kanunun Tarihi : 25.8.1971, No: 1475
Yayımlandığı R. Gazetenin Tarihi : 16.3.1987, No: 19402
BİRİNCİ
BÖLÜM
Kapsam, Tarif ve Deyimler
Kapsam
Madde 1 - Elli ve daha çok işçisi bulunan işyerlerinde çalıştırılması zorunlu
sakatların nitelikleri,çalıştırılabilecekleri işler, genel hükümler dışına bağlı
olacakları özel şartlarla ücret şartları, İş ve İşçi Bulma Kurumunca mesleğe
kazandırılmaları,işverenlerce nasıl işe alınacakları, bu Tüzükte gösterilmiştir.
Tanım (1)
Madde 2 - (Değişik: 26/11/1996 - 96/8880 K.) Bedensel, zihinsel ve ruhsal
özürleri nedeniyle çalışma gücünün en az % 40'ından yoksun olduğu sağlık kurulu
raporu ile belgelenenler, bu Tüzük hükümleri bakımından sakat sayılırlar.Ancak,
özürleri nedeni ile sağlık kurulu raporunda çalışamayacakları belirtilmiş
olanlar bu Tüzük hükümlerinden yararlanamazlar.
Deyimler
Madde 3 - (Değişik : 26/11/1996 - 96/8880 K.) Bu Tüzükte geçen; Kurum: İş ve
İşçi Bulma Kurumu'nu, İşveren: Elli ve daha çok sayıda daimi işçi çalıştıran
gerçek ve tüzel kişiyi, Sağlık Kuruluşu: Bünyesinde sağlık kurulu bulunan resmi
sağlık kuruluşunu ifade eder.
İKİNCİ
BÖLÜM
Sakatların İstihdamına
Dair Hükümler
Yükümlülük (1)
Madde 4 - (Değişik: 26/11/1996 - 96/8880 K.) İşverenler; elli ve daha çok daimi
işçi çalıştırdıkları işyerlerinde % 2 oranında sakatı, mesleklerine, bedensel,
zihinsel ve ruhsal durumlarına uygun işlerde çalıştırmakla yükümlüdürler.
Çalıştırılacak sakat sayısının belirlenmesinde yarıma kadar olan kesirler
dikkate alınmaz. Yarım ve daha çok olanlar tama çıkarılır. Aynı il sınırları
içinde birden çok işyeri bulunan işverenlerin çalıştırmakla yükümlü oldukları
sakat sayısı toplam daimi işçi sayısına göre hesaplanır.
Kurumun aracılığı
Madde 5 - (Mülga: 26/11/1996 - 96/8880 K.) (1) 2 nci maddenin "Tarif",4 üncü
maddenin "Mükellefiyet" olan madde başlıkları, 26/11/1996 tarih ve 96/8880
sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla değiştirilmiş ve metne işlenmiştir.
Müracaat,sağlık raporu ve
itiraz
Madde 6 - Çalışmak isteyen sakatlarla çalışırken sakatlanıp işverence Kuruma
gönderilen veya kendiliklerinden müracaat edenlerin çalışma güçlerini hangi
oranda yitirdikleri Kurumca gönderilecekleri sağlık kuruluşunca tespit
edilir.Sakatların sağlık kurulu raporuna itiraz etmeleri halinde,itiraz
dilekçesi ve raporun onaylı örneği Kurumca en yakın başka bir sağlık kuruluşuna
gönderilir.Birinci ve ikinci sağlık kurulu raporları aynı olursa rapor
kesinleşir. İki sağlık kurulu raporu arasında fark varsa, sakatın lehine olan
rapora göre işlem yapılır.Bu fark Kurumca önemli bulunursa,sakat,Sağlık ve
Sosyal Yardım Bakanlığınca tesbit edilmiş hakem sağlık kuruluşuna gönderilir.Bu
kuruluşça verilecek rapora göre işlem yapılır. Sakatlara bu madde hükümlerine
göre resmi sağlık kuruluşlarınca verilecek raporlar için muayene ve tetkik
ücreti alınmaz.
Kayıt işlemleri
Madde 7 - Bu Tüzük
hükümlerinden yararlanabilecek sakatlar,sağlık kurulu raporlarını Kuruma
verdikleri tarih esas alınmak üzere,kendi sakatlık grupları içerisinde meslekli
ve mesleksiz ayrımıyla kaydolunurlar.
Talep ve gönderme
Madde 8 - (Değişik: 26/11/1996 - 96/8880 K.) İşverenler; çalıştırmakla yükümlü
bulundukları sakatları, yükümlülüğün doğmasından itibaren bir ay içinde
niteliklerini de belirterek işyerlerinin bulunduğu bölgedeki Kurum ünitesinden
isterler. Kurum, her açık iş için durumu istemde belirtilen koşullara uyan
kayıtlı en az iki sakatı, niteliklerini belirten belgeler ve sakatlık raporları
ile birlikte on beş gün içinde işverene gönderir.İşe göndermede başvuru tarihi
esas alınmakla birlikte, Kurum aşağıdaki öncelik sırasını da gözönünde
bulundurabilir.
A)
İstemde bulunan işyerinde çalışırken sakatlanmış
olanlar
B)
Eğitimi daha yüksek olanlar veya mesleği
bulunanlar,
C)
Herhangi bir işyerinde çalışmayanlar ve işe
alıştırma (rehabilitasyon) uygulamasına tabi tutulmuş bulunanlar,
D)
Sosyal güvenlik kuruluşlarından aylık
almayanlar,İşverenler, gönderilen sakatlardan işe alınan ve alınmayanları,
alınmama
nedenleri ile birlikte onbeş gün içinde Kuruma bildirmek zorundadırlar.
İşverenlerce, talebin ilk gönderilenler arasından karşılanamadığının
bildirilmesi veya bu durumun Kurumca belirlenmesi halinde, Kurumda bu Tüzük
kapsamında kayıtlı olanların niteliklerini içeren listelerle birlikte ikinci kez
gönderme yapılır. İşveren ikinci kez gönderilenler ya da listede yer alanlar
arasından seçim yapmak ve istihdam etmek zorundadır. Kurum Aracılığı olmadan
sakat kimseyi işe alan işverenler, durumu en geç bir ay içinde kuruma bildirmek
ve tescil ettirmek kaydıyla bu Tüzük hükümlerine
göre sakat çalıştırma yükümlülüğünü yerine getirmiş sayılırlar.
Seçim
Madde 9 - İşverence yapılacak seçimde sakatların işe alınmalarını güçleştirici
uygulamalar yapılamaz. İşveren, nitelik belirlemesi için imtihan yapabilir.
İmtihanlar;
A - Yazılı
B - Sözlü
C - Yazılı ve sözlü
D – Uygulamalı olarak yapılabilir.
İmtihan kurulu,işverenin
görevlendireceği bir başkan ve üç üyeden oluşur. Kurul,sakatın çalıştırılacağı
işin özelliğine göre imtihan şekillerinden birini seçmekte serbesttir. Kurulun
çalışma usul ve esasları, işverence tespit edilir.
Ücret ve sosyal yardımlar
Madde 10 - Sakatlık,daha düşük ücretle çalıştırma sebebi olamaz. Sakat
işçiler,diğer işçilere yapılan sosyal yardımlardan aynen yararlanırlar. Toplu iş
sözleşmelerine sakat işçiler aleyhine hükümler konulamaz.
Sakatların
çalıştırılabilecekleri işler
Madde 11 - Sakatların çalıştırılabilecekleri işler,Tüzüğe bağlı çizelgede
gösterilmiştir. Bu çizelgede yer almayan sakatlıklarda,sakatın
çalıştırılabileceği işler sağlık kurulu raporunda gösterilir.
İstihdam alanlarının tespit edilmesine dair çalışmalar
Madde 12 -
Kurum,işyerlerinde mevcut işlerin,bir insanın hangi organlarıyla
görülebileceğini belirlemek üzere,gerektiğinde,ilgili kamu idare,kurum ve
kuruluşları,özel kuruluşlar,kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve
üniversitelerle de işbirliği yaparak,iş analizi yapabilir veya varsa
işyerlerinden buna ilişkin rapor ve listeleri isteyebilir.Kurum,bu bilgilerle
sakatların çalışma güçlerini ve çalışabilecekleri işlerle ilgili diğer
bilgileri,işgücü arz ve talep karşılaştırma usullerine uygun biçimde formlara
dökerek kayıt ve sıraya koyma işlemlerini yapar.
Sakatlanan ve işten
ayrılmayan işçiler
Madde 13 - İşverenler,kendi işçisi iken sakatlanmış,ancak,işyerinden ayrılmamış
bulunanları,Tüzüğün 7 nci maddesine göre işlem yapılmak ve sakat olarak
kaydedilmek üzere Kuruma bildirirler.
Sakatlanan ve işten
ayrılan işçiler
Madde 14 - (Mülga: 26/11/1996 - 96/8880 K.)
Çalışırken malul olan sakatlar
Madde 15 - İşinden malulen ayrılmak zorunda kalan,ancak,sonradan malullüğü
ortadan kalkan ve eski işyerinde çalışmak isteyen sakatlar,sakat işçi açığı
varsa derhal,yoksa boşalacak ilk sakat işçi açığına o andaki şartlarla öncelikle
işe alınmak zorundadırlar.
ÜÇÜNCÜ
BÖLÜM
Sakatların Mesleğe
Kazandırılmaları,Mesleki Rehabilitasyon İstihdam Danışmanlığı
Hizmeti
Meslek kazandırma hizmeti
Madde 16 - Kurum,işverenlerden gelecek bilgilere ve yapacağı araştırmalara
göre,sakatın hangi işi yapabileceğini belirler ve o iş kolu ve meslek için
gerekli olan nitelikleri göz önüne alarak sakatı mesleğe kazanma eğitiminden
geçirir. Kurum,bu eğitimin sonunda,sakata,başarılı olabileceği iş ve meslekleri
gösterir bir belge verir. Kurum,mesleğe yöneltme hizmetini yürütürken,ilgili
kamu idare,kurum ve kuruluşlarından yardım talebinde bulunabilir.Bu talebin
yerine getirilmesi zorunludur.
Mesleki rehabilitasyon
Madde 17 - Kurum,durumlarına uygun bir meslek sahibi olmalarını sağlamak üzere,
sakatları,kendisinin,kamu idare,kurum ve kuruluşlarının veya özel kuruluşların
yürüttüğü mesleki rehabilitasyon eğitiminden geçirir. Mesleki rehabilitasyon
programlarının hazırlanmasında,ilgili kamu idare, kurum ve kuruluşlarından
yardım istenebilir.Bu talebin yerine getirilmesi zorunludur.
İstihdam danışmanlığı
Madde 18 - Kayıtları yapılan veya mesleğe kazanma eğitiminden geçirilen
sakatlara,Kurumca, çalışabilecekleri iş ve mesleklerin durumu,çalışma şartları,
işe çabuk girebilmeleri için yapmaları gereken işlemler,kamu kesimi ve özel
kesimce ödenen ücretler,tanınan sosyal haklar ve mesleki rehabilitasyon
eğitimi, işe girme aşamasında ise,sakatlara ve birlikte bulunacak aile
fertlerine girecekleri iş,alacakları ücret,tanınacak sosyal haklar, işyerinin ve
çevresinin sosyal ve ekonomik durumu,işyerinin bulunduğu yerin geçim
şartları,ulaşım imkanları, sağlık kuruluşları ve benzeri konularda açıklayıcı
bilgiler verilir.
DÖRDÜNCÜ
BÖLÜM
Denetim,Tüzük Hükümlerine
Uymayan İşverenler
Hakkında Yapılacak İşlemler
Denetim
Madde 19 - (Değişik: 26/11/1996 - 96/8880 K.) İşverenler, ay sonları itibariyle
çalıştırdıkları daimi işçi ve sakat sayısını gösterir, 1 Kasım - 30 Ekim
tarihleri arasını kapsayan listeyi, 8 inci maddedeki yükümlülüğe ilişkin Kuruma
yaptıkları bildirimlerin birer örneğini de
ekleyerek her yıl en geç Kasım ayının sonuna kadar Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığına göndermekle yükümlüdürler.
Askeri işyerlerinin
denetimi
Madde 20 - Yukarıdaki madde hükmü, askeri işyerleriyle Yurt emniyeti için gerekli
maddeler imal olunan işyerlerinden,Askeri işyerleriyle Yurt Emniyeti İçin
Gerekli Maddeler İmal Olunan İşyerlerinin Denetim ve Teftişi Hakkında Tüzük'ün 2
nci maddesinin b bendi kapsamında bulunanlar hakkında uygulanır. Kurum, bu
işyerlerini denetimi yetkili kıldığı memurların kimliklerini Milli Savunma
Bakanlığına bildirir.Bakanlıkça işyerlerinin denetimi için özel belge verilen
Kurum memurları, denetime başlamadan önce,bu belgeleri,işyerlerinin amirlerine
göstermek zorundadırlar.
Aykırı davranışlar
Madde 21 - (Değişik: 21/7/1989 - 89/14367 K.) Sakat işçi çalıştırma
mükellefiyetiyle Tüzükte öngörülen diğer mükellefiyetleri yerine getirmeyen
işverenler hakkında kanuni işlem yapılmak üzere,durum, Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Bakanlığının ilgili bölge müdürlüğüne bildirilir.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Çeşitli Hükümler
İşyerlerinin sakatların çalışma şartlarına göre
hazırlanması
Madde 22 - İşverenler,çalışma yerlerini,imkanlar ölçüsünde,sakatların
çalışmalarını kolaylaştıracak şekilde hazırlamak,sağlıkları için gerekli
tedbirleri almak,mesleklerinde veya mesleklerine yakın işlerde
çalıştırmak,işleriyle ilgili bilgi ve yeteneklerini geliştirmek,çalışmaları için
gerekli özel araç ve gereçleri sağlamak zorundadırlar. Bu konuda, Milli Eğitim
Gençlik ve Spor,Sağlık ve Sosyal Yardım, Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlıkları, istemeleri halinde, işverenlere,bilgi yardımında bulunurlar.
İşverence tutulacak kayıtlar
Madde 23 - İşverenler, çalıştırdıkları sakatların kimliklerini,işe alındıkları
tarihleri,çalıştırıldıkları işleri, verilen ücretleri ve diğer sosyal yardımları
gösteren kayıtları düzenli olarak tutmak zorundadırlar.
İşten ayrılanların bildirilmesi
Madde 24 - (Değişik: 26/11/1996 - 96/8880 K.) İşverenler, herhangi bir nedenle
hizmet akdi sona eren veya işten ayrılan sakatları, bir ay içerisinde ayrılma
nedenleri ile birlikte Kuruma bildirmek zorundadır.
Kayıtların
saklanması
Madde 25 - Kuruma sakat olarak kaydolunanlar, son işlem tarihinden başlayarak
iki yıl süreyle bu Tüzük hükümlerine göre işleme tabi tutulurlar.İki yıllık
sürenin dolması veya sakatın kapsam dışı kalması halinde, Kurumdaki sicil
kartları yürürlükten kaldırılır.
Geçici Madde
1 - İşverenler,işveren vekilini,işçi sayısını,çalışma konusunu, yapılmakta olan
işlerin niteliğini, çalıştırdıkları sakat sayısını, Tüzük'ün yürürlüğe
girmesinden sonraki 90 gün içinde Kuruma bildirmek zorundadırlar.
Geçici Madde
2 - İşverenler, Kurum aracılığı olmadan aldıkları veya çalışmakta iken sakat
duruma düştüğü halde Kuruma bildirmedikleri sakat isçileri,Tüzük'ün yürürlüğe
girmesinden sonraki 90 gün içinde Kuruma kaydettirmek şartıyla o işçi yönünden
Tüzük hükümlerini yerine getirmiş sayılırlar.
Yürürlük
Madde 26 - 1475 sayılı İş Kanununun 2869 sayılı Kanunla değişik 25 inci
maddesinin A bendine dayanılarak hazırlanmış ve Danıştayca incelenmiş olan bu
Tüzük hükümleri Resmi Gazete'de yayımı gününde yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 27 - Bu
Tüzük hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.